Dünya, devamlı değişen ve gelişen dinamik bir gezegendir. Bu, her biri kendine has bir jeolojik vaka kümesiyle karakterize edilen bir takım döneme ayrılan Dünya'nın jeolojik tarihinde açıkça görülmektedir.
Bu yazıda, milyarlarca sene önceki oluşumundan günümüze kadar Dünya'nın devamlı değişen dokusunu inceleyeceğiz. Dünya'nın manzarasını şekillendiren başlıca jeolojik vakaları tartışacağız ve gezegenimizin geleceğini inceleyeceğiz.
II. Dünya'nın oluşumu
Dünya, ortalama 4,5 milyar sene ilkin, bir takım minik cismin çarpışması kararı oluştu. Planetesimal olarak malum bu cisimler, kaya ve metalden oluşuyordu ve Güneş'in çevresinde dönüyorlardı.
Planetesimaller çarpıştıkça birleşerek daha büyük ve daha büyük gövdeler oluşturdular. Nihayetinde, bu gövdeler Dünya'yı kurmak için birleştiler. Dünya'nın erken atmosferi hidrojen, helyum ve su buharı şeklinde gazlardan oluşuyordu.
Zaman içinde, Dünya'nın atmosferi soğudu ve yoğunlaştı, okyanusları oluşturdu. Dünya'nın yüzeyi ek olarak volkanizma ve aşınma şeklinde bir takım jeolojik sürece maruz kaldı. Bu süreçler Dünya'nın manzarasını şekillendirmeye destek oldu ve hayatın ortaya çıkması için koşulları yarattı.
III. Prekambriyen Devre
Prekambriyen Devre, Dünya tarihinin en uzun zamanlarıdır ve Dünya'nın oluşumundan Paleozoik Devre'in başlangıcına kadar devam etmiştir. Prekambriyen Devre üç döneme ayrılır: Hadean, Arkeyan ve Proterozoik.
Hadean Periyodu, Prekambriyen Devre'in en erken zamanlarıdır ve Dünya'nın oluşumundan ortalama 4 milyar sene öncesine kadar devam etmiştir. Hadean Periyodu yoğun volkanik aktivitenin yaşandığı bir dönemdi ve Dünya'nın yüzeyi devamlı olarak lav akıntıları ve depremler tarafınca yine şekillendiriliyordu.
Arkeyan Periyodu, Prekambriyen Devre'in ikinci zamanlarıdır ve ortalama 4 milyar sene evvelde ortalama 2,5 milyar sene öncesine kadar devam etmiştir. Arkeyan Periyodu, volkanik faaliyetlerin devam etmiş olduğu ve Dünya atmosferinin oksijenlenmeye başladığı bir dönemdi.
Proterozoik Devre, Prekambriyen Devre'in üçüncü zamanlarıdır ve ortalama 2,5 milyar sene evvelde ortalama 541 milyon sene öncesine kadar devam etmiştir. Proterozoik Devre, büyük jeolojik değişimlerin yaşandığı bir dönemdi ve Dünya'nın kıtaları şekillenmeye başladı.
IV. Paleozoik Devre
Paleozoik Asır, Dünya tarihinin ikinci çağıdır ve ortalama 541 milyon sene evvelde ortalama 252 milyon sene öncesine kadar devam etmiştir. Paleozoik Asır altı döneme ayrılır: Kambriyen, Ordovisyen, Silüriyen, Devoniyen, Karbonifer ve Permiyen.
Kambriyen Periyodu, Paleozoik Asır'ın ilk zamanlarıdır ve ortalama 541 milyon sene evvelde ortalama 485 milyon sene öncesine kadar devam etmiştir. Kambriyen Periyodu, hayatın hızla çeşitlendiği ve sert kabuklu ilk hayvanların ortaya çıkmış olduğu bir dönemdi.
Ordovisyen Periyodu, Paleozoik Asır'ın ikinci zamanlarıdır ve ortalama 485 milyon sene evvelde ortalama 444 milyon sene öncesine kadar devam etmiştir. Ordovisyen Periyodu, hayatın devamlı çeşitlendiği bir zamandı ve ilk balıklar ortaya çıktı.
Silüriyen Periyodu, Paleozoik Asır'ın üçüncü zamanlarıdır ve ortalama 444 milyon sene evvelde ortalama 416 milyon sene öncesine kadar devam etmiştir. Silüriyen Periyodu, hayatın daha da çeşitlendiği ve ilk amfibilerin ortaya çıkmış olduğu bir dönemdi.
Devoniyen Periyodu, Paleozoik Asır'ın dördüncü zamanlarıdır ve ortalama 416 milyon sene evvelde ortalama 359 milyon sene öncesine kadar devam etmiştir. Devoniyen Periyodu, büyük iklim değişikliklerinin yaşandığı bir dönemdi ve ilk ormanlar ortaya çıktı.
Karbonifer Periyodu, Paleozoik Asır'ın beşinci zamanlarıdır ve ortalama 359 milyon sene evvelde ortalama 299 milyon sene öncesine kadar devam etmiştir. Karbonifer Periyodu, büyük bir buzullaşma dönemiydi
| Hususiyet | Tarif |
|---|---|
| Dünya keşfi | Dünya'nın yüzeyinin, iç kısmının ve atmosferinin keşfi |
| Yerbilim | Dünya'nın fizyolojik yapısı ve tarihinin incelenmesi |
| Tabiat zamanı | Dünya'nın bitkilerini, hayvanlarını ve öteki canlılarını inceleyen bilim dalı |
| Paleontoloji | Fosillerin ve Dünya'daki hayatın tarihinin incelenmesi |
II. Dünya'nın oluşumu
Dünya, ortalama 4,5 milyar sene ilkin, bir gaz ve toz bulutunun yerçekimi çöküşü kararı oluştu. Gezegen başlarda oldukça sıcaktı ve yüzeyi erimişti. Zaman içinde Dünya soğudu ve katılaştı ve atmosfer ve okyanuslar oluştu. İlk hayat formları Dünya'da ortalama 3,5 milyar sene ilkin ortaya çıktı.
III. Prekambriyen Devre
Dünya tarihinin en uzun süreci olan Prekambriyen Devre, ortalama 4,6 milyar sene ilkin Dünya'nın oluşumundan ortalama 541 milyon sene ilkin Kambriyen Periyodu'nin başlangıcına kadar uzanır.
Prekambriyen Devre üç döneme ayrılır: Hadean Periyodu, Arkeyan Periyodu ve Proterozoik Devre.
Hadean Eonu, Prekambriyen Devre'in en erken eonudur ve Dünya'nın oluşumundan ortalama 4 milyar sene öncesine kadar devam etmiştir. Hadean Eonu, yoğun volkanik aktivite ve asteroitler ile kuyrukluyıldızların bombardımanı zamanıydı.
Arkeyan Eon, Prekambriyen Devre'in ikinci eon'udur ve ortalama 4 milyar sene evvelde ortalama 2,5 milyar sene öncesine kadar devam etmiştir. Arkeyan Eon, soğuma ve ilk okyanusların oluşumu zamanıydı.
Proterozoik Asır, Prekambriyen Devre'in üçüncü ve son çağıdır ve ortalama 2,5 milyar sene evvelde ortalama 541 milyon sene öncesine kadar devam etmiştir. Proterozoik Asır, atmosferdeki oksijen seviyelerinin arttığı ve ilk oldukça hücreli organizmaların evrimleştiği bir zamandı.
IV. Paleozoik Devre
Paleozoik Asır, Fanerozoik Asır'ın üç büyük döneminden ikincisidir ve ortalama 541 milyon sene evvelde 252 milyon sene öncesine kadar devam etmiştir. Paleozoik Asır altı döneme ayrılır: Kambriyen, Ordovisyen, Silüriyen, Devoniyen, Karbonifer ve Permiyen.
Paleozoik Asır, Dünya'daki hayat için büyük bir çeşitlilik ve evrim zamanıydı. İlk kompleks hayvanlar Kambriyen Periyodu'nde ortaya çıktı ve ilk kara bitkileri Silüryen Periyodu'nde ortaya çıktı. Paleozoik Asır ek olarak balıklar, amfibiler ve sürüngenler de dahil olmak suretiyle ilk omurgalıların yükselişine şahit oldu.
Paleozoik Asır, Dünya tarihinin en şiddetli kitlesel yok oluş vakası olan Permiyen-Triyas yok oluş vakasıyla sonlandı. Permiyen-Triyas yok oluş vakası bütün deniz türlerinin ortalama %95'ini ve bütün karasal türlerin %70'ini yok etti.
V. Mezozoik Devre
Mezozoik Asır, Fanerozoik Asır'ın üç büyük çağından ikincisidir ve Paleozoik Asır'ın sonundan 66 milyon sene ilkin Senozoik Asır'ın başlangıcına kadar 251,9 milyon yılı kapsar. Ek olarak, bu zamanda baskın kara hayvanları oldukları için “Sürüngenler Çağı” olarak da bilinir.
Mezozoik Devre üç döneme ayrılır: Triyas Periyodu, Jura Periyodu ve Kretase Periyodu.
Triyas Periyodu, Permiyen-Triyas yok oluş vakasından sağ kurtulan türlerin çoğunun gömülmesiyle başladı. Bu vaka, dinozorlar da dahil olmak suretiyle yeni hayat formlarının evrimi için yeni fırsatlar açtı. Triyas Periyodu ek olarak, süper kıta Pangea'nın parçalanmaya başlamasıyla büyük jeolojik değişimlerin yaşandığı bir dönemdi.
Jura Periyodu, dinozorlar için büyük bir huzur dönemiydi. Bu zamanda en yüksek çeşitlilik ve bolluğa ulaştılar. Jura Periyodu bununla beraber Dünya ısınmaya ve okyanuslar genişlemeye başladığından büyük iklim değişikliklerinin yaşandığı bir dönemdi.
Kretase Periyodu, Mezozoik Asır'ın son dönemiydi. Dünya ısınmaya ve okyanuslar genişlemeye devam ederken, iklimsel değişimin devam etmiş olduğu bir dönemdi. Kretase Periyodu ek olarak Pangea'nın parçalanmaya devam etmesiyle büyük jeolojik değişimlerin yaşandığı bir dönemdi.
Mezozoik Asır, dinozorları ve öteki birçok türü yok eden Kretase-Paleojen yok oluş vakasıyla sonlandı. Bu vaka, büyük bir asteroitin ya da kuyruklu yıldızın Dünya'ya çarpmasıyla meydana geldi.
II. Dünya'nın oluşumu
Dünya, ortalama 4,5 milyar sene ilkin, bir gaz ve toz bulutunun yerçekimi çöküşü kararı oluştu. Bulut, hidrojen, helyum ve karbon, nitrojen ve oksijen şeklinde daha ağır elementlerden oluşuyordu. Bulut çökerken dönmeye başladı ve merkezkaç kuvveti, malzemenin bir diske dönüşmesine niçin oldu. Diskin merkezi, Dünya'nın sıcak ve yoğun çekirdeği haline gelirken, dış diskteki araç-gereç manto ve kabuğu oluşturdu.
İlk Dünya, asteroitlerin ve kuyruklu yıldızların sık sık çarptığı şiddetli bir yerdi. Bu çarpmalar Dünya'nın yüzeyinin şekillenmesine destek oldu ve ek olarak Ay'ın oluşumuna da katkıda bulunmuş oldu. Dünya'nın atmosferi başlarda hidrojen ve helyumdan oluşuyordu, sadece bu gazlar az az uzaya kayboldu. Dünya'nın şu anki atmosferi azot (%78), oksijen (%21) ve argondan (%1) oluşmaktadır.
Dünya'nın iç bölümü üç katmana ayrılmıştır: kabuk, manto ve çekirdek. Kabuk en dıştaki katmandır ve katı kayadan doğar. Manto kabuğun altındaki katmandır ve sıcak, erimiş kayadan doğar. Çekirdek en içteki katmandır ve katı demir ve nikelden doğar.
Dünya'nın manyetik alanı, çekirdekteki erimiş demirin hareketiyle doğar. Manyetik alan, Dünya'yı zararı dokunan güneş radyasyonundan korur.
Dünya dinamik bir gezegendir ve devamlı değişmektedir. Dünya'nın yüzeyi tektonik plakalar tarafınca devamlı olarak yine şekillendirilmektedir ve Dünya'nın atmosferi Güneş ve Ay'ın tesirleri sebebiyle devamlı olarak değişmektedir. Dünya'nın iklimi de devamlı değişmektedir ve bu değişiklikler Dünya'daki hayat üstünde mühim bir etkiye haiz olabilir.
VII. Dünyanın Geleceği
Dünya'nın geleceği belirsizdir. İnsan faaliyetleri, organik afetler ve güneş sistemindeki değişimler de dahil olmak suretiyle Dünya'nın iklimini ve çevresini etkileyebilecek birçok unsur vardır.
Dünya'nın geleceği için en büyük tehditlerden biri iklim değişikliğidir. Fosil yakıtların yakılması şeklinde insan faaliyetleri atmosfere sera gazları salmaktadır ve bu da Dünya'nın sıcaklığının artmasına niçin olmaktadır. Bu ısınma, daha aşırı hava vakaları, yükselen deniz seviyeleri ve eriyen buzullar şeklinde bir takım değişikliğe yol açmaktadır.
Dünya'nın geleceği için bir öteki tehdit ise organik afetlerdir. Depremler, volkanik patlamalar, seller ve tsunamiler yaygın hasara ve can yitirilmesine niçin olabilir. Dünya'nın iklimi değiştikçe bu afetler daha da yaygınlaşıyor.
En son, Dünya'nın geleceği de güneş sistemindeki değişikliklerden etkilenir. Dünya'nın Güneş etrafındaki yörüngesi muhteşem dairesel değildir ve zaman içinde değişmiş olur. Bu değişimler Dünya'nın iklimini ve çevresini etkileyebilir.
Dünyanın geleceği belirsizdir, sadece onu korumaya destek olmak için yapabileceğimiz şeyler vardır. Sera gazı emisyonlarımızı azaltabilir, yenilenebilir enerji kaynaklarına yatırım yapabilir ve ormanlarımızı koruyabiliriz. Beraber emek vererek Dünya için daha sürdürülebilir bir gelecek yaratabiliriz.
VIII. Sorular ve Cevaplar
İşte Dünya'nın dinamik yapısı ile alakalı sıkça sorulan sorulardan bazıları:
- Dünyanın dinamik yapısı nelerdir?
- Dünyanın dinamik yapısı iyi mi değişiyor?
- Dünya'nın dinamik yapısının insan üstündeki tesirleri nedir?
- Dünyayı çevresel zararlardan korumak için neler yapabiliriz?
Dünya dinamik bir gezegendir ve zamanı değişikliklerle doludur. Dünya, levha tektoniği, volkanizma ve aşınma kuvvetleri tarafınca şekillendirilmiştir. Dünya'nın iklimi de zaman içinde değişmiştir ve bu değişiklikler Dünya'daki hayatın evrimi üstünde derin bir etkiye haiz olmuştur. Dünya kompleks ve güzel bir gezegendir ve hikayesi hala yazılmaktadır.
S: Dünyanın dinamik yapısı nelerdir?
A: Dünya'nın dinamik yapısı, gezegenin devamlı değişmiş olduğu gerçeğini anlatım eder. Bu değişiklik, levha tektoniği, Dünya'nın dönüşü ve Dünya'nın Güneş etrafındaki yörüngesi şeklinde muhtelif faktörler tarafınca yönlendirilir.
S: Dünya'nın değişen iklimiyle alakalı son ilmi keşifler nedir?
A: Dünya'nın değişen iklimiyle alakalı son ilmi keşifler şunlardır:
* Dünya'nın yaklaşık sıcaklığı son yüzyılda artıyor ve bu eğilimin devam etmesi planlanıyor.
* Dünya'nın buzulları eriyor ve bu vaziyet deniz seviyelerinin yükselmesine niçin oluyor.
* Dünya okyanusları giderek daha asidik hale geliyor ve bu vaziyet deniz hayatına zarar veriyor.
S: Dünyayı çevresel zararlardan korumak için ne yapabiliriz?
Dünyayı çevresel zararlardan korumak için yapabileceğimiz birçok şey var, bunlardan bazıları şunlardır:
* Sera gazı emisyonlarımızı azaltmak
* Enerji tasarrufu
* Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılması
* Ormanların korunması
* Kaynak tüketimimizi azaltmak
0 Yorum